"Xông đất" là tục lệ đón Tết thể hiện ước vọng may mắn, hạnh phúc của mỗi người Việt trong năm mới. Ảnh: Internet

Tục “xông đất” là một trong những nét đẹp văn hóa của dân tộc Việt được lưu truyền và gìn giữ từ nhiều đời nay. “Xông đất” (hay “xông nhà” theo cách gọi của người miền Bắc) còn được người miền Trung gọi là “đạp đất”, thường diễn ra sau khoảnh khắc giao thừa, khi đất trời vạn vật đã bước sang một năm mới. Trong thời khắc ấy, tất thảy người Việt đều tràn đầy nguyện ước và khát vọng về một năm may mắn, thịnh vượng, phúc lộc thọ toàn.

Theo quan niệm của người Việt, những việc diễn ra trong buổi sáng đầu tiên của năm mới như: xông đất, xuất hành, cử chỉ, lời nói… đều chi phối tới sự may mắn, cảm xúc (vui tươi, phấn khởi, giận dỗi, xui xẻo…) của năm đó. Và người xông đất được coi như sứ giả đem đến những điều tốt lành (cũng có thể là rủi ro, khó khăn nếu “vía” không tốt, không hợp “vía”) cho gia chủ nên người Việt rất coi trọng tục lệ xông đất đầu năm.

Người Việt cổ cho rằng, người “vía” tốt là những người thật thà, xởi lởi, tướng mạo sáng sủa, thân hình đầy đặn, có gia đình hạnh phúc. Đặc biệt, người được chọn để nhờ xông đất không bao giờ là người đang chịu tang vì người ta tin rằng cái chết, sự tang tóc sẽ mang lại những điều không may mắn.

Mong ước một năm mới thuận buồm xuôi gió khiến mỗi gia đình Việt đều tìm trong số người quen, bạn bè, dòng họ mình một người tốt tính và hợp tuổi với chủ nhà cũng như con vật đại diện cho năm đó để nhờ xông đất đầu năm mới.

Ví dụ, người tuổi Tý (con chuột) khắc với tuổi Ngọ, hợp tuổi Sửu. Thế nên nếu là năm Tý, gia chủ thường chọn tuổi Sửu để xông nhà. 

Người nào "vía" tốt sẽ được chọn để xông đất. Ảnh: Internet

Người miền Bắc thường chọn người xông đất có tính cách vui vẻ, hạnh phúc, làm ăn phát đạt để mong mình sẽ “lây” chút lộc và nhận được sự may mắn từ người xông đất. Còn người dân Nam Bộ sẽ chọn những người có tên đẹp như Phúc, Lộc, Lợi, Thọ, Tài… để mời đến xông nhà.

Tục xông đất thế hiện khát vọng, mong cầu ngàn đời của người Việt khi đất trời bước vào mùa xuân mới. Đó là sự thịnh vượng, an khang, hạnh phúc, với những háo hức, chờ mong một năm mới tốt đẹp ở phía trước.

Người đến xông đất thường không ở lại lâu, chỉ khoảng 5 – 10 phút để thăm và chúc tết toàn gia đình với mong muốn mang may mắn, hạnh phúc lại cho gia chủ. Khách xông đất phải đến thăm gia đình vào sáng mùng 1 Tết và chắc chắn phải là người khách đầu tiên đến nhà trong năm mới. Họ sẽ mang theo quà: trái cây, bánh mứt, phong bao lì xì và trao những lời chúc tụng chân thành.

Chủ nhà sẽ đón tiếp người xông đất với sự nồng hậu, ấm áp, thân mật và chu toàn nhất có thể. Ngày Tết, nhà nào cũng có tích trà xanh thơm dịu, bánh mứt kẹo phong phú, hạt bí, hạt dưa… để cùng khách khứa chuyện trò, đón xuân.

Trong ngày này, cả người xông đất và gia chủ đều vui mừng, hoan hỉ. Người xông đất lấy làm hãnh diện khi được chọn để đem tới vận khí tài lộc cho người khác. Còn gia chủ cũng sung sướng vì tin tưởng gia đình mình sẽ có một năm phúc lộc thọ toàn.

Cũng để tránh việc trở thành người xông đất “bất đắc dĩ”, người Việt rất hạn chế việc đến thăm nhà người khác vào sáng mùng 1 Tết nếu không được nhờ “xông đất” từ trước. Không ai có thể xác minh được sự linh ứng, phép nhiệm màu mà “người xông đất” mang đến cho gia chủ, nhưng tục xông đất từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa trong ngày Tết Nguyên đán của người Việt.

Nếu không chọn được người xông đất, một thành viên sẽ được lựa chọn để tự xông đất cho chính gia đình mình bằng cách bước ra khỏi nhà trước thời khắc giao thừa. Và khi giao thừa đã qua, con trỏ thời gian bước sang ngày mới thì họ trở về nhà, mang theo những cành lộc xuân đầu năm, tựa như mang tới điềm lành và hy vọng cho ngôi nhà của mình.

Tuấn Nghĩa