Xôi đậu đen món ăn không thể thiếu trong mâm cơm cúng của người Quảng mỗi dịp lễ, Tết

Cảm giác đầu tiên của tôi khi nếm thử món xôi đậu đen là mộc mạc nhưng lại cực kỳ hấp dẫn, ngọt nhưng không ngấy, từng hạt gạo nếp dẻo thơm, quyện với hạt đậu đen bùi và thoảng mùi thơm của gừng.

Là con gái miền bắc, từ nhỏ tôi luôn nghĩ món xôi gấc 3 tầng mẹ làm là công phu và độc đáo lắm rồi, nhưng từ khi chuyển vào Quảng Nam sống, tôi đã biết còn có loại xôi công phu hơn thế.

Cuối tuần vừa rồi, tôi có may mắn tới thưởng thức một bữa cỗ cúng tổ tiên đúng chất Quảng. Đập vào mắt đầu tiên là một món hình vuông màu đen, nhìn rất lạ nhưng có vẻ hấp dẫn. Hỏi ra mới biết đó là món xôi đường hay xôi đậu đen truyền thống của người dân Quảng Nam.

Nguyên liệu nấu xôi đường gồm nếp, đậu đen, gừng già, hạt mè (vừng) và đường. Khâu nấu gạo nếp là khâu quan trọng nhất, quyết định chất lượng của khay xôi đường. Ngỡ như việc bỏ gạo vào nồi rồi đun lên là vô cùng đơn giản nhưng thực ra nó lại đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế rất nhiều. Người nội trợ phải canh lượng nước và lửa sao cho xôi không quá khô cũng không quá nhão. Nếu xôi khô quá, khi đổ đường vào, nếp sẽ quánh cứng lại, nếu xôi nhão thì khi đổ đường vào lại càng nhão hơn, như thế khay xôi đường sẽ không được đẹp và ăn không ngon.

Đây là món ăn phảng phất nét chân chất, mộc mạc của người dân quê xứ Quảng

Xôi đường, ngọt nhưng không ngấy

Nhâm nhi và cảm nhận sự ngọt ngào và thơm mát trong từng miếng xôi

Đậu đen để ngâm qua đêm đem nấu chín rồi lấy một phần nước để ngâm gạo nên khi đồ lên xôi sẽ có màu tím sẫm. Một mẹo nhỏ khi làm món xôi này là dùng đường bát – thứ đặc sản của vùng đất Quảng Nam. Đường được nấu tan chảy rồi lọc sạch chất bẩn, sau đó cho đậu đen và gừng già đập nhỏ sên trên lửa riu riu để đường từ từ ngấm vào hạt đậu. Trộn xôi nếp với đậu đen đã ngấm đường rồi đem hấp khoảng 15 phút.

Cuối cùng, cho hỗn hợp vào khuôn (có thoa một lớp dầu phụng chống dính), dùng lá chuối sạch (để tránh bị bỏng tay) ép xôi chặt lại rồi rải mè rang chín lên trên cho khay bánh thêm đẹp và hấp dẫn.

Với người Quảng, xôi đậu đen không chỉ là món ăn chơi mà nó dường như còn thể hiện ước mong mọi điều ngọt ngào, tốt đẹp đến với tất cả mọi người. Có lẽ chính bởi vậy mà nó là một trong những món không thể thiếu trên mâm cơm cúng mỗi độ Tết đến, xuân về.

Theo Thanhnien