Từ Cửa Đại, thành phố Hội An (Quảng Nam), nếu bạn muốn khám phá Cù Lao Chàm, một địa điểm thuộc vùng biển Việt Nam chỉ có con đường độc đạo là đi bằng phương tiện tàu siêu tốc mất khoảng 20 phút và đi bằng thuyền gỗ mất khoảng 60 phút để đến.

Được biết, vào năm 2009, khi được UNESSCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới, Cù Lao Chàm, trong đó có chùa Hải Tạng nhanh chóng trở thành một địa danh du lịch biển nổi tiếng của miền Trung Việt Nam.

Cổng tam quan Chùa Hải Tạng nhìn từ bên trong

Từ Bãi Làng trên đảo Hòn Lao, men theo những con đường nhỏ ngoằn ngoèo chừng 300 m là đến xóm Cốm, nơi có chùa Hải Tạng uy nghi, cổ kính. Đến thăm chùa Hải Tạng, thế nào bạn cũng đi qua cổng tam quan đầy reo phong nhuốm màu thời gian. Tam quan với lối kiến trúc xưa gồm 4 trụ biểu, chóp trụ có khối hình hoa sen cao 5m, rộng 1,5m.

Tượng Phật Quan Thế Âm nhìn từ mặt trước ngôi chùa

Tam quan được chia làm 3 cổng, với 2 lối vào nhỏ và 1 lối vào lớn được thiết kế theo kiểu mái vòm, bờ nóc, bờ hồi đắp nổi nhiều đường nét uốn lượn mềm mại, uyển chuyển và bên trên lợp ngói âm dương.

Kết nối cổng tam quan là bức tường thành bằng đá bao bọc xung quanh được thiết kế trang nhã với những đường nét hoa văn gọn gàng bao quanh lấy khu vực và cả khuôn viên của ngôi chùa. Phía trước chùa là tượng Phật Bà Quan Âm đang đứng trên đài sen giữa lòng hồ sen nhỏ. Mặt hướng về phía biển Đông như che chở cho cuộc sống an lành của những ngư dân nơi đây. Sau khi làm lễ thắp hương tại tượng Phật Bà, từ đây du khách có thể vào tham quan ngôi chùa để trải nghiệm lòng mình với Phật.

Chùa Hải Tạng

Bên trong ngôi chùa còn khá nguyên vẹn. Ở mái hiên, dép hoành cách điệu với hình lồng đèn, thân chạm hình hoa lá, đầu là những cánh sen lật đỡ thẳng lên đòn tay, dưới chạm nổi hình đầu rồng. Hệ thống cửa, “thượng song hạ bản”, gồm 3 bộ, mỗi bộ 4 cánh ngăn không gian bên ngoài với không gian nội thất. Nội thất chùa khá hoành tráng là nhờ hệ thống hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, uy nghiêm, lớp lang huyền ảo thiêng liêng nhờ hệ thống tượng thờ đồ sộ, đa dạng trên những bàn hương án tả hữu.

Hệ thống tượng được thờ bên trong ngôi chùa

Nổi bật là bộ Tam thế gồm 3 tượng Phật. Kế đến là tượng Thích Ca ngồi trên đài sen. Đặc biệt, trong chùa hiện vẫn còn lưu giữ một quả Đại hồng chung rất có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa. Trên chuông có một con rồng mang phong cách những năm đầu thời Lê sơ. Có nhiều ý kiến cho rằng, quả chuông ở chùa Hải Tạng có thể có niên đại trước cả thời điểm xây dựng chùa (?).

Đại hồng chung, có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa

Cùng với sự phát triển của Phật giáo Đàng Trong, Chùa Hải Tạng là một ngôi cổ tự biểu tượng kiến trúc văn hóa Phật giáo độc đáo tiêu biểu trên đảo Cù lao Chàm, Hội An, Quảng Nam và cho cả vùng đất thiêng liêng nằm về phía Đông của Tổ quốc.

Chùa Hải Tạng được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ XIX (1758). Sau đó, do có bão lớn làm hư hại nặng, chùa được dời về vị trí như hiện nay vào năm Tự Đức Nguyên niên (1848). Chùa Hải Tạng thuộc hệ phái Phật giáo Đại thừa, là công trình khá đẹp, có qui mô lớn với kiến trúc kiểu “chồng rường giả thủ” chia 3 gian 2 lòng, có hậu tẩm, kết cấu vì kèo gỗ và các chi tiết kiến trúc được chạm trổ công phu.

Chùa tọa lạc sát chân núi phía Tây của đảo Hòn Lao, thuộc xã Tân Hiệp (Hội An), phía sau tựa vào núi, mặt nhìn ra một thung lũng nhỏ là cánh đồng lúa duy nhất của Cù Lao Chàm. Chùa Hải Tạng thờ Phật và Thánh Thần, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của ngư dân trong vùng và cũng là nơi thương thuyền các nước tín ngưỡng Phật giáo ghé vào hành lễ, cầu nguyện cho chuyến đi biển được thuận lợi.  

Cù Lao Chàm (thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam) trên đó có Chùa Hải Tạng.

Theo các bậc cao niên ngụ cư ở thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp trên Cù Lao Chàm cho biết: Tương truyền, các cây cột được vận chuyển từ ngoài Bắc đem vào làm một chùa nào đó trong Nam nhưng khi đi ngang Cù Lao Chàm, trời tối nên phải neo thuyền nghỉ lại. Sáng ra, thuyền tiếp tục lên đường, nhưng thật lạ, biển tự dưng sóng dậy, thuyền cứ xoay tròn, lòng vòng không đi ra khỏi Cù Lao Chàm được. Sau có người trong đoàn lên cúng, xin keo cho hay số gỗ này không được đem đi mà phải để lại dựng chùa trên đất Cù Lao Chàm.

Vì thế chùa dựng lên lấy tên là Hải Tạng. chùa Hải Tạng được gắn với nhiều truyền thuyết hay và tên chữ Hải Tạng mang hàm ý đẹp: Kinh Tạng của Nhà Phật. Hoặc theo đó, tên Hải Tạng còn được lý giải: Hải là biển, Tạng là Tam Tạng kinh điển. Với ý nghĩa chùa Hải Tạng là nơi hội tụ kinh Tam Tạng mênh mông như biển cả.

Đến Cù Lao Chàm, trong đó có chùa Hải Tạng uy nghiêm để một lần trải nhẹ lòng người hòa mình cùng khói hương quyện tỏa nơi điện Phật. Một Cù Lao Chàm vẫn còn khá hoang sơ. Cảnh sắc Cù Lao Chàm vẫn còn giữ được vẻ hiền hoà, thuần khiết và nhuốm màu hoang sơ, kỳ bí trong quần thể di tích cổ xưa.

Sự hài hòa giữa thiên nhiên và vẻ đẹp tự nhiên của tạo hóa của một vùng sinh thái, cùng với sự có mặt của ngôi chùa với lối kiến trúc độc đáo đã đi vào tâm thức của bao người dân mà nó còn là một bộ phận không thể tách rời của một vùng đất thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam và của tình đất, tình người Hội An (Quảng Nam).

Rời chùa Hải Tạng mà lòng chúng tôi cứ man mác nhớ về một vùng Cù Lao Chàm lắng động tâm thức trong tiếng chuông chùa ngân xa, để rồi thử một lần vứt bỏ những lo toan muộng phiền âu lo của cuộc sống đời thường để quay về đất liền mang mạch sống thiêng liêng ngôi chùa đối với người dân nơi xã đảo.

Theo Danviet